ZIRTIRTU

- Aremruati Ngente

(He thuziak hi kum danga kan lo tih thin tawh angin, nikum(2015) chhunga MZP Chanchinbua thuziak kan dawn tam tak zinga thuziak tha ber ‘Article of the Year’ a kan thlan a ni a, chawimawina thuziak kan hlan a ni. Kan rawn chhuah nawn leh e. - Editor)

Zirtirtu,

Aremruati Ngente

    Nang chuan ‘Ka naute’ tih thumal hian engtiang chiahin nge ka thinlung a khawiha, ka tan engzat chiaha hlu nge a nih, tih hi i hrethiam pha ve kher lovang. Nangmah atanga chhuak a nih vang hrim hrimin ka tan chuan a hlu a, min koh duatna leh nangmaha keimah, ka nihna lanchhuahtirtu anih avangin a hlu leh zual thin. Zirlai naupang tan zirtirtu chu zirna ina a lei Pathian, a nu leh pa a ni a, unau leh thiantha ber hlutna pawh zirtirtu chuan a kawl tel tho thin. Zirtirtu tan zirlai naupang chu, amaha beiseina nghattu leh a hnungzuitu a ni a, a tan ‘thian’ a nih ve theih chang pawh a awm mahna. Heng mi pahnihte inkarah hian ngainatna leh hmangaihna thianghlim leh duhawm tak a awm a, chu chu a tha ber thleng tura induhsakna hmangin a parchhuak thin, “i naute” ka la nih cheu thin kha.

    I laka ka beisei ‘zirna’ min pe in, ‘thiamna’ chi min tuhsak a, ka nunah ‘khawnvar eng mawi tak i chhi a, ka lungngaih mangan in ka kiangah i awm thin. Ka beidawnna chu beiseinain i chhilhbo a, khuarkhurum mawngah beidawng taka ka thutlai khan, ka kuta min chelhin tlang min lawnchhuahpui ta si a. Engvangin nge kawlkila khawdur leh chhumdum inlet but but te khan min tih hlauhthawn ngai hauh lova, ruah leh thlipui nasa tak karah khan engtin nge ka tlanchhuah theih mai le? Engatinge |ek leh Kawlphe zuai zuaite, khawpui ri dur durte hmaah khan ka khurh ngai hauh lova? Rial sur nasa tak karah, engtin nge hulhliap nei lo rampalailenga ram pangpar chu a him theih mai le? tiin ka han dak chhuaka, kei mit var lo ber pawhin ka hmuh theih tur khawpa mawiin ka phena awm chu ‘nangmah’ i nih miau avangin chung thilte chuan min ti na thei lo mai a lo ni.

    A chang chuan ka ngaihtuahna chhungril ber thleng hian i hmu tlang vek niin ka hre thin a, ka suangtuahna min tawmpuitu i nih avangin, ka kawng entu varparh arsi hlutna chu hmuthiam lovin ka duhthusam lawngleng kartu tur emaw ka ti dawn hial thin che. I mi duhsakna leh ka tana i thawhrimna hrethiam lovin, ka mawhphurhna zawng atthlak takin i kova nghah vek chang ka nei fova, nangin i kut min sil san lova, a tawp thlenga i tha min la thawhsak peih hi chu, mi vannei ka va’n ni em!

    A nikhatna atan i zirlai naupang ni tura ka hmachhawn ni che khan, engtikah emaw chuan hreh ngawih ngawih chungin ka kalsan che a la tul ang tih hi ka lo ngaihtuah pha hauh lova, ka harsatna min sutkianpui tura class room mai piahlama ka umzui ngam hnuah che leh ka beiseina leh ka duhthusamte ka nun hnawk leh phuartu awm zawng zawng, i laka zep nei hauh lova ka inpuanchhuah ngam hnuah ngat phei hi chuan i tel lova hun hman hi thiang lo tlukah ka lo ngai hial tawh asin. Mahse, hun leh khuarel zawng dan rual an ni si lova. Tun atanga rei loteah nang leh kei chu khawvela thumal huatthlala ber ‘inthenna’ in min la hrang thuai dawn a ni tih ka hriat hian, ka rilruah thu tam tak a lo lut a. Ka ngaihtuah duh ngai loh thil te chu ka sawichhuah a lo tul ta.

    Khatia retheihna leh tahnain chhumzing mup ang maia a tuam phui vek ram tlanchhiatsan a, beiseina sang tak nen i hnen ka rawn pan ni khan, engtiang chiahin nge nangmahah beiseina ka nghah tih chu i hrethiam pha ve kher lovang! Ka khawvel thim tak kha tlanchhiatsan ka duh a, boruak thianghlim hip veng veng chunga ni eng mawi tak thlir ka chak ve thin. Mahse, keimah mai chuan ka kawngkhar nghet tak kha ka hawng thei si lo. Ka chenna leilung a mi te chuan ka chak lohna avanga min nuihzatin, ka dawihzep vanga ni eng mawi tak chu hmachhawn ngam lovah min puh a, ka kawng daltu hling zum leh bawn te chu min hmuhpui ve si lo. Beiseina sang tak nen beidawng em em siin i hnen ka lo thleng a, nang chuan hmangaihna kuta min lo kuangkuahin ka beidawnna mittui chu lei hnuai thuk takah min chhilh bo sak a, beiseina a khat thinlung nen, ka nui ve thei ta anih kha...!! Ka nunah eng thil te nge lo thleng thin a, engtin nge ka hmachhawn thin tih te chu ka sawi ngai lovin i hriat kha! Ka huanah hrichhia a lo lenga, ka ngaihruat thiam phak baka nasa in natna in min bawm a, “Tih theih reng ka nei ta lo ve,” ti a, ka hnungchhawn tawh ram beidawnna kawngkhar hawn tuma ka vawn lai khan nang chuan ka hnungtawlh phal lovin min chelh a, “Ka nau, hma lam pan la, kal zel rawh, i hmelma chu hneh la, i kiangah ka awm e..” ti a, i thlamuanna aw in min fuih lai khan, ka rilru leh taksa a natna hrik chu ka tan beihlet rual loh a tam ni mah se, keimaha i beiseina sang tak leh i tanpuina kut nen ka huan chu ka humhim thei a. Min hnehchhuh theih loh avanga ka hmelma ten min tlanchhiatsan lai kha lawm avanga mittui nen ka thlir liam asin.

    Kum thum chhung khan kei chuan University-in a bituk syllabus chauh ka zirchhuak lova, i thinlung pheka zirlaibu chhah tak atang khan hmangaihna te, ngainatna te, ngilneihna te, dawhtheihna leh nungchang mawi thlengin ka zirchhuaka, i bula hun ka hman chhunga ka chhungril nun danglamna hi hmu thei la, ka ti thin. Chung thil te chu nangmaha ka hmuh anga ka lanchhuahtir ve thiam lo a nih pawhin ka tlin lohna zawng zawng min ngaidam thintu i nih avangin i hrethiam em em tho ang tih ka hria e... Ka kalsan hun che a ka lunglen tur thu ka sawi ngai lo a nih chuan, ‘Mangtha’ ti a ka thlah theih loh che vang a ni tih min hriatsak la, hmeichhe naupang pakhatin amah enkawltu, a thlakhlelh ber, a chhungkua, a beiseina zawng zawng kawltu, a innghahna leh a thlamuanna, mahni chauha zinkawng reh leh khawhar hmachhawn tura a kalsan ni chuan, lungngaihna leh mittui mai lo chu thurualpui tur a nei lo, tih te chu i hriatthiampui ve ang tiraw?

    Khawharna leh lunglenna a khat thinlung ka nei a, chu chuan mi pangngaite khawvel ata min la hrangin, hmun reh leh pilril tak takah min hruai fo va, nang ka kianga i awm erawh chuan, khawvel finna sang zawk min daitir tuma i hmanraw tha ber i zirtirna thu chuan ka suangtuahna min tawmpuiin, ka nunruak hi hnawhkhahin a awm thin.

    Leilung leh a chhunga roreltu hian ka duhthusam thilte hi min bengkhawn sakin, ka duhthlanna hi min pawmsak ngat se chuan kumkhua a i zirlai naupang nih hi ka la thlang ber asin.....

    07/05/2015